KMVerzamelplaatjes

Geplakt en vertaald van de site: https://rooschristoph.blogspot.com/search?q=Carl+lindeberg

CHRISTOPH ROOS

FANTASTISCHE FOTO’S TUSSEN DROOM EN WERKELIJKHEID

Gerhard Förster – Carl Lindeberg deel 1

Op mijn vorige Carl Lindeberg-berichten heeft Gerhard Förster, de uitgever van de Stripmagazine “Die Sprechblase” afkomstig uit Wenen gereageerd. Hij heeft al in 1999 en 2004 geprobeerd om een overzicht van het werk van Carl Lindeberg te maken. Hij gaf me vriendelijk zijn vorige artikel met de volgende Introductie voor publicatie:

“Het volgende artikel verscheen oorspronkelijk in februari 2004 in het tijdschrift “Karl May & Co” nr. 95. Het is de uitgebreidere en verbeterde versie van een artikel gepubliceerd in het tijdschrift “Die Sprechblase” No. 170 uit in 1999. Voor publicatie op deze homepage, wat met mijn toestemming werd gedaan zijn enkele passages gecorrigeerd (augustus 2013).

Maar je moet onthouden dat het artikel baanbrekend werk was. Er was op dat moment nauwelijks informatie over Carl Lindeberg en nog minder over de verzamelplaatjes, die door hem en andere kunstenaars zijn ontworpen.

Mijn bronnen waren meestal verzamelaars (genoemd aan het eind van dit artikel). Vooral de heer Christ verdient mijn dank. Zijn onderzoek is voor het gebied van de verzamelplaatjes van Karl May van onschatbare waarde!

Ondertussen is het onderzoek van Lindeberg echter gevorderd. In 2012 werd het boek uitgegeven door Karl May Verlag Bamberg “Carl Lindeberg – Een illustrator voor Karl May” door Stefan Schmatz en Friedhelm Spürkel (320 pagina’s, EUR 39,90). De bevindingen hiervan met meer dan 500 kleurenillustraties uitgerust boek werden hier niet beschouwd. GF ”

DE KARL MAY VERZAMELPLAATJES DOOR CARL LINDEBERG

EN ANDERE ARTIESTEN

door Gerhard Förster

Wie van de oudere Karl May-fans kent ze niet: de virtuoos getekende verzamelplaatjes die een onweerstaanbare atmosfeer van gevaar en avontuur uitstralen? Dit is het verhaal van de verzamelplaatjes en haar belangrijkste tekenaars. Carl Andreas Lindeberg werd in 1876 in Zweden geboren. Als jonge kunststudent kwam hij naar Duitsland en vestigde zich uitgerekend in Radebeul, in de buurt van Dresden, waar Karl May’s woonde in zijn laatste woonhuis de “Villa Shatterhand“, En waar hij in 1912 is gestorven. Lindeberg heeft hem waarschijnlijk nog gekend, hij woonde slechts op een steenworp afstand van hem. Aanvankelijk werkte de jonge reclamekunstenaar voor verschillende uitgevers en industriële ondernemingen, tot hij in ongeveer 1916 aan hij het hoofd van de kortdaarvoor opgerichte Karl May-Verlag, EASchmid, voorgesteld werd. Deze ontmoeting moet voor beiden bepalend zijn. Tot dan toe werden de omslagtekeningen van de verschillende Karl May–uitgaven door heel verschillende Kunstenaars, meest recent door Sascha Schneider, gemaakt. De vergeestelijkte Schneider illustreerde in een symbolische stijl die Karl May erg fascineerde, maar die de verkoop van de boeken schaadde. Lindeberg’s taak was nu om opvallende omslagfoto’s te maken, die potentiële kopers opmerkzaam maakten op het spannende plot. Hij is er in grote mate in geslaagd. Ook al zegt de naam Lindeberg vandaag slechts een enkeling iets, zijn manier van illustreren bracht het beeld van de populaire schrijver ver voorbij de nationale grenzen. Tot 1930 ontwierp hij 55 van de 60 covers van de volledige editie, die telkens opnieuw worden gedrukt. Veel van de covers zijn nog steeds in gebruik.

Wie, bijvoorbeeld, denkt niet onwillekeurig bij de “Schut” aan het ontwerp van Lindeberg, waar de galopperende schurk over een afgrond springt, die hem meteen daarna zal verslinden? – Het meeste andere werk van de kunstenaar – kinderboekopties, boekomslagen, ansichtkaarten, kleurboeken of zijn Karl May-kwartet – zijn vandaag in de vergetelheid geraakt. Het zijn de verzamelplaatjes van Karl May, die bij veel verschillende producten gratis bijgeleverd werden – evenals de beroemde coverfoto’s – die opgeslagen zijn in het bewustzijn van verschillende generaties. Toen in 1930, Karl May’s boek “Christmas” een oplage van 5,75 miljoen bereikte, was het enthousiasme voor de volksschrijver opnieuw op een hoogtepunt. In hetzelfde jaar reageerde de Kunstanstalt G. Loewensohnuit Fürth in Beieren daarop door Carl Lindeberg opdracht te geven tot het maken van de verzamelplaatjes. De klare motieven konden verschillende bedrijven bij Löwensohn aanschaffen, om hun producten aantrekkelijker te maken (Op de voedselmarkt woedde de concurrentie onder andere via verzamelplaatjes). Het ging om series van zes foto’s, in het formaat 10 x 6,5 cm. Dit kwam overeen met de vroegere afmetingen van verzamelplaatjes.Elke maand kwam er een nieuwe serie uit. De winkelier gaf meestal één afbeelding bij aanschaf van een produkt. De realisatie van de verzamelplaatjes gebeurde in samenwerking met de Karl May-Verlag.

Als een (anonieme) auteur van de gedetailleerde begeleidende teksten zalPatty Frank (volgens Ernst Tobis, 1876 – 1959) de legendarische circusartiest en mede-oprichter van het Radebeul Karl May Museum, verantwoordelijk zijn geweest. Voor elke beeldserie haalde hij een stuk uit de werken van Karl May.Aangezien de verzamelende jeugd naar de boeken nieuwsgierig gemaakt moest worden, kwamen alleen de eerste hoofdstukken van een boek in aanmerking. 2 van het artikel van Gerhard Först

Lindeberg was niet de eerste tekenaar die de opdracht kreeg voor de afbeeldingen van Karl May. Serie 1-4 zijn van een onbekende artiest. Ze zijn in een gedetailleerde geschilderde stijl gemaakt.

Voor sommige verzamelaars zijn de motieven van deze kunstenaar de mooiste. De eerste serie “Winnetou” verscheen in 1930 eerst met het wasmiddel Sidol, die het als Serie 9 uitgaf in hun “Es-Te plakboek”. Ook in 1930 bracht Uhlmann (voedingscacao) de serie 1-4 uit – zonder album. Alle anderen rijen werden voor het eerst door de kaasfabriek Hirschle en Immler uitHeising in de Allgäu, vanaf 1931, toegevoegd aan haar champignon camembert. Waarschijnlijk heeft Hirschle en Immler bij de productie meegedaan. Volgens een verklaring, zou Lindeberg rechtstreeks voor Hirschle en Immler hebben gewerkt.

Mijn onderzoek heeft aangetoond dat de rechten voor afdrukken en distributie van afbeeldingen, ongeveer in 1935, van de Kunstanstalt Löwensohn naar de drukkerij en uitgeverij Pestalozzi overgingen. Löwensohn is een joodse naam. Kwam de eigenaar van de Kunstanstalt in problemen met het naziregime? Om de tijdgeest te illustreren, wil ik een zin citeren uit een Karl May-album uit die tijd van de sigarettenfabriek Mahalesi: “Wij zijn een puur Arisch bedrijf”. Hoe dan ook, Pestalozzi nam de rechten over (volgens een voormalig bestuurder van het bedrijf werden de contracten met Pestalozzi betreffende de verzamelplaatjes in de jaren 30 afgesloten). Bedrijven die de foto’s aan hun producten wilden toevoegen, moesten zich wenden tot de uitgeverij. voor veel publicaties van de verzamelplaatjes en albums gold de voorwaarde dat Pestalozzi zelf de uitgever of in ieder geval de drukker was, in ieder geval bij uitgaven uit de jaren 50. Maar we zijn nog steeds in het begin van de jaren 30 s bij de eerste publicatie als gift bij de Champignon Camembert.

Als container voor de eerste 14 series werd een inlegalbum (foto’s waren bevestigd door middel van insteekvakken, de tekst was alleen op de achterkant van het plaatje te lezen) verstrekt, die vandaag de dag erg zeldzaam zijn. In 1931 werd het vervangen door een moderner plakalbum, met plaats voor de series 1-25 (de afbeeldingsteksten stonden vanaf nu ook in de albums). Voor slechts één Reichsmark was het verkrijgbaar in de winkel. In 1935 verscheen het tweede album, dat de serie 26-50 omvatte. Er was ook een Kerstuitgave van 4 bladzijden voor serie 26 “Weihnacht“.

Vóór de oorlog verscheen alleen bij Champignon alle verzamelplaatjesseries. Alle andere bedrijven brachten slechts één deel uit. – De Plaatjes van Lindeberg zijn voor het grootste gedeelte vakkundig getekend, er zijn echter ook enkele tamelijk zwakke plaatjes. De reden van dit kwaliteitsverschil kan zijn dat de kunstenaar – volgens geloofwaardige verklaringen – assistent tekenaars in dienst had. Er zijn verschillende handtekeningen. Sommige plaatjes zijn met een naam ondertekend, sommige met initialen. Deze zijn beschikbaar in twee varianten.

In de nalatenschap van een vriend van Lindeberg, naar Amerika geëmigreerd, is een drukproef van een derde Champignon-album gevonden. 13 afbeeldingen daaruit, betreffende de roman “Old Surehand“, zijn een ​​paar jaar geleden opgedoken in de kringen van verzamelaars. De motieven zijn deels als een originele tekening (in het formaat 1: 1), deels als afdruk beschikbaar. alle plaatjes missen de titel en de tekst op de achterkant.Het grafische ontwerp is een beetje slordig. Vermoedde Lindeberg dat het derde album niet meer zou verschijnen? Deze vondst is voor fans toch een kleine sensatie. In dit artikel zijn enkele van die motieven geplaatst. Veel bedrijven hebben de Karl May na de oorlog gepubliceerd. Maar slechts één
naoorlogse editie (Eilebrecht) heeft alle 50-series gedrukt. Vaak is ook de volgorde van de serie veranderd. In sommige gevallen werd een kleinere beeldformaat gekozen. De verwarrende verscheidenheid aan publicaties geeft een verwarrend beeld. Vaak was de distributie regionaal beperkt. Pestazolli moest bij het verlenen van de licenties er voor zorgen dat de bedrijven elkaar niet in het vaarwater kwamen. De grote verspreiding van de verzamelplaatjesis slechts aan een paar merken te danken.

Vóór de oorlog waren dat in Zuid-Duitsland Champignon–Camembert (2 albums), in het noorden van het land Mahalesi Zigaretten (1 album), en in Zwitserland Tobler–Schokolade (1 album). Na de oorlog kwam de verspreiding in Duitsland vooral door Eilebrecht-zigaretten (2 albums), Rau–margarine (2 albums) en Kiddy kauwgum (alleen het eerste deel van 1952 is goed verspreid) en in Oostenrijk door Eihart
und Herout (5 albums). Er was groei in de jaren 1950. Ten eerste produceerde het bedrijf Rau (haar margarine heet vandaag Rama) een verzamelalbum met de eerste 20 Campignon-series. In het tweede album, dat verscheen in 1952, ging verrassend niet met de Lindeberg-motieven verder, maar met 30 nieuwe series van een onbekende tekenaar. Onderzoek bij het nog bestaande bedrijf Rau gaf aan dat het album oorspronkelijk werd geproduceerd voor Kiddy-Album. Er bestaat ook een overeenkomstige Kiddy–album maar de verspreiding daarvan is minimaal geweest (in tegenstelling tot het Rau–album). De eigenlijke opdrachtgever moet Pestalozzi zijngeweest omdat de rechten nog steeds bij de drukkerij en uitgeverij waren, die op hun beurt met de Karl May Verlag in verbinding stond (toen bestond er zelfs een gezamenlijke bedrijf).

Terwijl Lindeberg een hoekige, knoestige stijl had, is de nieuwe kunstenaar (laten we hem de Rau–tekenaar noemen) aan zijn ronde vormen te herkennen is. Behalve dat heeft ook zijn Old Shatterhand / Kara Ben Nemsi een volle baard, terwijl die bij Lindeberg een snor heeft. De teksten stammen (volgens verschillende verklaringen)
opnieuw van Patty Frank, maar deze keer worden de boeken van Karl May van begin tot eind behandeld. Ondanks alles inspanningen, is over de tekenaar tot op heden niets bekend.

Sommige verzamelaars hebben echter de ontdekking gedaan dat veel plaatjes van debekende Tsjechische Karl May illustrator Zdenek Burian zijn nagetekend (zie beeldvergelijkingen). Het zijn allemaal foto’s uit de eerste zes reeksen van de tekenaar. Ze zijn er uit Mays verhalencyclus “Satan en Iscariot“ (hier belandt Winnetouin Afrika en Old Shatterhand wordt tijdelijk Kara Ben Nemsi genoemd).
Ook enkele plaatjes van de serie “Joe Burkers, das Einaug” en “Deadly-Gun (KapiteinKaaiman)” werden geleend van Burian.De originelen waren grootschalige binnenillustraties, die Burian voor de Tsjechischeuitgave van Karl May heeft gemaakt. Was deze onbekende tekenaar op het overtrekken aangewezen? Omdat hij in zijn andere series (deels) behoorlijk respectabele resultaten scoort en over een opvallende stijl beschikt, vermoed ik eerder dat het een verzoek van de klant was de Burian-illustraties als voorbeeld te gebruiken en ze tot verzamelplaatjes te verwerken. De motieven van de tekenaar met de ronde stijl werden in de jaren 60 samen met de Lindeberg-verzamelplaatjes, bij Ebhart en Herout bijna volledig herdrukt (album 3-5).

Ook van deze kunstenaar is in de laatste jaren sensationeel – omdat volledig onbekend – materiaal ontdekt. Om te beginnen zijn dit vijf reeds afgedrukte series 30 foto’s) voor een niet gepubliceerd derde plakboek van Kiddy (drie setjes zijn in verzamelaarscirkels opgedoken). Ze dragen de volgende nummers en titel: B21 “In Montevideo”, B22 “Unter dem Bolamännern“, B23 “Bruder Jaguar”, B24 “Auf der Alligator-Halbinsel” en B25 “Am Rio Parana”. Op de achterkant zijn op alle plaatjesde boventitels “Am Rio de la Plata” vermeld en het wordt duidelijk dat in totaal 45 series gepland waren.


Aan de andere kant zijn er 17 plaatjes zonder tekst, opgedoken in een gekochte grote verzameling van verzamelplaatjes. Nauwkeurig onderzoek toont aan dat ze betrekking hebben op May’s reisverhaal “In den Kordilleren” en zouden ze in hetderde Kiddy-album als Serie B26 – B30 hebben moeten verschijnen. Als serie B31 – B35 was de niet-gepubliceerde cyclus van Lindeberg over Old Surehand gepland, volgens de al genoemde Lindeberg-vriend.

Terug naar Carl Lindeberg, waar onze belangstelling – als de belangrijkste Karl May-Illustrator – het meest naar uitgaat. Na het werk aan de Karl May verzamelplaatjes werd hij door de firma Bergmann uit Dresden gevraagd verzamelplaatjes voor het Sigarettenmerk Gold Dollar te maken. In 1934 verschenen de albums “Wild West” (100 plaatjes, 8 bij 4,5 cm) en “In Prärie und Urwald” (100 plaatjes van 6,7 bij 4,5 cm). Het laatste album bevat ook twee paginagrote kleurenafbeeldingen door Lindenberg.


Collectie Ernst Waelti

De tekst werd in beide gevallen opnieuw geschreven door Patty Frank. Deze keer echter werd zijn naam duidelijk genoemd en schreef hij ook het voorwoordmet daarbij zijn foto. In “prairie en jungle”, waar het over een Duitse Siedlertreck gaat in het Wilde Westen, zijn de tekenen des tijds niet over het hoofd te zien. Dit is vooral duidelijk aan het einde van het album, waar de kolonisten het lied “Duitsland über alles” zingen. Niettemin tonen ook deze verzamelplaatjes de grote vaardigheid van de kunstenaar. Je leest de advertentietekst van het bedrijf (“Het geeft lust tot avonturen, als je de Wild West-afbeeldingen ziet en daarbij een Gold Dollar sigaret rookt“), en het is dan ook niet dat in latere jaren verwonderlijk de verzamelplaatjes als bijlage van de sigaretten wegens om redenen van jeugdbescherming waren verboden.

Daarna vroeg de zeepfabriek Steinfels uit Zürich Lindeberg als opdrachtgever om, JF Coopers “Lederen kous” tot verzamelplaatjesalbum te verwerken. In 1938 is een album verschenen met ruimte voor de 300 plaatjes (‡ 8,7 bij 5,2 cm) die alle vijf “lederen kous” -volumes omvatten. Je moet het grootformaat album, metlinnenbinding een keer gezien hebben.



Collectie Ernst Waelti

De extra tekeningen van Lindeberg, in een indrukwekkende oranje en gedrukt op een papier dat op tekenpapier lijkt zijn ook zonder ingeplakte plaatjes indrukwekkend.

Een paar jaar geleden, is Lindeberg’s “Lederstrumpf” opnieuw uitgegeven door de Kleine Weense uitgever Karl Ganzbiller (Adler-Hefte) in 5 albums, met in kleur gekopieerde afbeeldingen om in te plakken Het resultaat is redelijk succesvol Ganzbiller heeft intussen al 50 verzamelalbums op deze manier heruitgegeven (meestal in zeer kleine aantallen), ook de Gold Dollar-albums van Lindeberg. Deze boeken bieden een goed en betaalbaar alternatief voor de dure en moeilijk te vinden originele albums. Ganzbiller’s versie van de Karl May-albums, echter, stelde me een beetje teleur. De covers komen van een niet erg getalenteerde buitenlandse kunstenaar, het albumpapier is dit keer sneeuwwit in plaats van nostalgisch, en de prijs is met ongeveer 15 euro per band (bevat slechts 5 series), behoorlijk aan de hoge kant. Maar de laatste van de 17 (!) zelfklevende mappen is heel interessant, omdat deze de nieuw opgedoken beeldcyclus bevat van de Rau–kunstenaar “Am Rio de la Plata”.

Laten we nog een laatste keer naar Carl Lindeberg gaan.

Toen de oorlog uitbrak werd hij, als kiesduitser niet opgeroepen en mocht zijn werk voortzetten. In 1945 overleefde hij geschokt de vernietiging van Dresden. Het echtpaar Lindeberg verliet toen de rookzwarte ruïnes en keerde terug naar Zweden, het vaderland van de tekenaar. In 1961 stierf Lindeberg in Stockholm, 85 jaar oud. Zijn werk overleefde hem.

Villa Lindeberg “(K.-May–Strasse 1): de nieuwe, geverfde tekst op de hoekbalkon van de huurvilla herinnert aan de zweedse schilder en graficus Carl Lindeberg (1876-1961), die van 1907 tot 1945 in dit huis woonde. Hij heeft onder andere de omslagfoto’s van Karl May-boeken ontworpen. De tekst is te zien vanaf de kruising Schildenstrasse / Karl-May-Straße.

Dietrich Lohse / Preview en recensie
Wat we huisnamen kunnen noemen (deel 2)

De rechten op de verzamelplaatjes zijn gebleven bij Pestalozzi. Het bloeiende bedrijf met de plaatjes kwam – volgens de voormalige directeur – in de jaren ’70 echter zwichten, omdat de regulering voor toevoegingen aan producten was aangescherpt. In 1975 heeft Pestalozzi zelf opnieuw Lindebergsverzamelplaatjes uitgegeven te koop in twee delen. De verzamelplaatjes waren deze keer al in de albums direct toegevoegd. Hiermee eindigt het eigenlijke artikel van Gerhard Förster over het werk van Carl Lindeberg. De volgende lijsten zijn waarschijnlijk alleen voor diehard verzamelaars van interesse.

 

 

 

In het Duits, verzamelplaatjes van verhalen van Karl May, die je bijvoorbeeld gratis kreeg bij de camembert. Verzamelplaatsjes voor het eerst gepubliceerd omstreeks 1930. Een voorbeeld voor de stripversie. Er is een hele interessante site waar alle Karl May verzamelplaatjes te zien zijn: https://rooschristoph.blogspot.com/search?q=Sammelbilder+Karl+May

Serie 1 , 2 en 3.

Serie 2

Serie 3

Vervolg>